Rekordowy kwazar w obiektywie Bardzo Dużego Teleskopu
Astronomowie korzystający z Bardzo Dużego Teleskopu (VLT) Europejskiego Obserwatorium Południowego odkryli kwazar z najpotężniejszym do tej pory wyrzutem materii, co najmniej pięć razy silniejszym niż wcześniej obserwowane. Kwazary to bardzo jasne centra galaktyk zasilane przez supermasywne czarne dziury. Mimo że czarne dziury znane są z przyciągania materii, większość kwazarów wyrzuca do swoich macierzystych galaktyk olbrzymie ilości materii. Nigdy wcześniej nie obserwowano jednak tak potężnego wyrzutu, jak teraz.
Kwazary to intensywnie świecące centra odległych galaktyk zasilane olbrzymimi czarnymi dziurami. Jeden z takich energetycznych obiektów - znany jako SDSS J1106+1939 - poddano teraz szczegółowej analizie z pomocą instrumentu X-shooter na teleskopie VLT w Obserwatorium ESO Paranal w Chile. Badania przyniosły zaskakujące wyniki.
"Odkryliśmy najbardziej energetyczny wyrzut materii z kwazara spośród znanych do tej pory. Tempo w jakim energia ucieka z materiałem, wyrzucanym z wielką prędkością z SDSS J1106+1939 jest równe mocy promieniowania co najmniej dwóch bilionów Słońc. To około 100 razy więcej niż całkowita moc wypromieniowywana przez Drogę Mleczną" - mówi kierownik zespołu, Nahum Arav z Virginia Tech. "Po raz pierwszy zaobserwowano tak silny wypływ energii z kwazara, przewidywany do tej pory tylko w teorii".
Na podstawie teoretycznych symulacji astronomowie spodziewają się, że obserwacja efektów, jakie za sprawą takich wypływów energii zachodzą w otaczającej galaktyce może rozwiązać kilka zagadek współczesnej kosmologii. Chodzi między innymi o powiązanie masy galaktyki z masą centralnej czarnej dziury oraz odpowiedź na pytanie, dlaczego we Wszechświecie jest tak mało wielkich galaktyk.
Nowo odkryte zjawisko zachodzi około tysiąca lat świetlnych od supermasywnej czarnej dziury w sercu kwazara SDSS J1106+1939. Analizy zespołu pokazują od kwazara wypływa rocznie strumień o masie około 400 razy większej niż Słońce. Materia porusza się z prędkością 8 tysięcy kilometrów na sekundę.
"Bez spektrografu X-Shooter nie mielibyśmy dobrej jakości danych do dokonania tego odkrycia" - mówi Benoit Borguet, główny autor publikacji. "Byliśmy w stanie po raz pierwszy zbadać obszar wokół kwazara bardzo szczegółowo". Spektrograf umożliwia rozdzielenie światła na składowe barwy. Dzięki szczegółowej analizie otrzymanego widma astronomowie mogą wyznaczyć prędkości materii blisko kwazara i określić inne jej własności.
Na podstawie materiałów Europejskiego Obserwatorium Południowego.